Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2021 roku Sąd Rejonowy dla Warszawy – Woli w Warszawie II Wydział Cywilny ustalił nieważność umowy zawartej przez naszego Klienta z Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu wykonującym w Polsce działalność gospodarczą w ramach oddziału Raiffeisen Bank International AG (Spółka Akcyjna) Oddział w Polsce z siedzibą w Warszawie oraz rozstrzygnął o kosztach procesu.
Wyrok wydany został na posiedzeniu niejawnym. Sąd doszedł do przekonania, że łącząca strony umowa kredytu indeksowanego jest nieważna z uwagi na abuzywność postanowień umownych dotyczących rozkładu ryzyka walutowego oraz sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, a także ze względu na stosowanie nieuczciwych praktyk rynkowych wobec Powoda.
Pozew w niniejszej sprawie wniesiony został w grudniu 2017 roku. Podkreślenia wymaga, iż postępowanie w niniejszej sprawie nie przebiegało w standardowym schemacie bowiem w zakresie przeprowadzenia dowodu z przesłuchania świadka (pracownika Banku) sąd, kierując się względami ekonomiki procesowej, połączył do wspólnego rozpoznania pięć odrębnych postępowań. Jednakże wobec niestawiennictwa rzeczonego świadka zaszła konieczność odroczenia rozprawy (w odbyło się pięć poisiedzeń), która to okoliczność przedłużyła czas trwania postępowania. Finalnie Sąd uznał, iż zeznania świadka miały jednak uboczne znaczenia dla ustalenia stanu faktycznego sprawy, dotyczyły bowiem opisu generalnych procedur stosowanych w banku w zakresie udzielania kredytów hipotecznych, związanych z tym aktów wewnętrznych i samego mechanizmu funkcjonowania kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty obcej.
W odniesieniu do postępowania dowodowego podkreślenia wymaga, iż przeprowadzony został również dowód z opinii biegłego sądowego ds. rachunkowości finansowej i bankowości. Sporządzona opinia okazała się jednak nieprzydatna do rozstrzygnięcia sprawy wobec zgłoszonego przez Powoda żądania unieważnienia umowy, które zasługiwało na uwzględnienie w całości.
W uzasadnieniu Sąd wskazał, że za istnieniem interesu prawnego w zakresie żądania ustalenia nieważności umowy przemawia fakt ustanowienia zabezpieczenia kredytu w formie hipoteki kaucyjnej, jak również okoliczność, że strony przewidziały w umowie spłatę kredytu w 480 miesięcznych ratach, do lutego 2048 roku, a tym samym Pozwany będzie nadal mógł się domagać zapłaty rat nieuiszczonych, które to okoliczności jednoznacznie wskazują, że Powód w okolicznościach niniejszej sprawy nie może skutecznie poszukiwać kompleksowej ochrony prawnej w drodze powództwa o zapłatę.
Dokonując merytorycznej oceny Powództwa Sąd wskazał, że podziela zapatrywania prawne wyrażone przez Pozwanego odnośnie funkcjonowania w umowach kredytowych dwóch rodzajów klauzul tj. klauzuli przeliczeniowej oraz ryzyka walutowego, jednakże nie podziela prawnej oceny obu tych rodzajów klauzul umownych, prezentowanej przez stronę pozwaną.
Klauzula ryzyka walutowego zawarta w tej umowie, w kontekście okoliczności towarzyszących jej zawarciu, okazała się bowiem obarczona istotnymi wadami, które stanowiły o naruszeniu dobrych obyczajów z jednoczesnym rażącym naruszeniem interesów konsumenta. W ocenie Sądu wady te dają się sprowadzić do trzech podstawowych wymiarów – mianowicie ryzyko walutowe jakim został obciążony powód było nieograniczone, niedostatecznie skonkretyzowane (blankietowe) oraz nieprawidłowo zakomunikowane i implementowane w treści samej umowy.
Przy czym przedłożone przez pozwany Bank wraz z odpowiedzią na pozew oświadczenie kredytobiorcy związane w wyborem kredytu w walucie obcej ma wyłącznie charakter blankietowy i nie niesie z sobą właściwie żadnych informacji o możliwym ryzyku wzrostu kursu waluty obcej, wykraczającymi poza poziom powszechnie znanych ogólnych informacji.
Jak podkreślił Sąd w uzasadnieniu wyroku Oświadczenie to ograniczało się w istocie do stwierdzenia, iż ryzyko kursowe ma wpływ na wysokość zobowiązania względem banku wynikającego z umowy o kredyt.
Powyższy zapis nie zawiera dwóch podstawowych informacji: po pierwsze, że wysokość tego zobowiązania może znacząco wzrosnąć, także jeśli chodzi o kapitał kredytu (w treści oświadczenia nie ma nawet informacji o wzroście, choćby potencjalnym salda zadłużenia, zawarta jest tam jedynie neutralna informacja o wpływie na wysokość zobowiązania) oraz, po drugie, nie ma tu wskazanego żadnego konkretnego przykładu, który obrazowałby skalę możliwych ekonomicznych konsekwencji dla kredytobiorców.
To zaś stanowił o braku należytej informacji i naruszeniu dobrych obyczajów. Tymczasem dla długoterminowego stosunku kredytowego (umowa zawarta z Powodem miała obowiązywać przez 40 lat) istotne było bowiem wskazanie i wyjaśnienie możliwych granic wzrostu kursu franka szwajcarskiego lub podanie konkretnych przykładów, tak aby Powód był w stanie oszacować konsekwencje zobowiązania, które zaciąga.
W świetle powyższych rozważań Sąd orzekający nie miał żadnych wątpliwości, że postanowienie umowne dotyczące rozkładu ryzyka walutowego – o ile w ogóle zostało skutecznie zastrzeżone – w tym konkretnym przypadku jest abuzywne. Na podstawie tego postanowienia i treści całej umowy, regulaminu, oświadczeń Powód nie miał bowiem żadnych podstaw do oszacowania, choćby w najbardziej ogólny sposób, ekonomicznych konsekwencji zaciąganego zobowiązania.
Jednocześnie Sąd podkreślił, że za stwierdzeniem, że przedmiotowa umowa narusza zasady współżycia społecznego przemawia także fakt zaoferowania kredytu w walucie obcej konsumentowi, który nie miał zdolności kredytowej na zaciągnięcie kredytu w walucie krajowej.