Wyrokiem z dnia 21 lipca 2022 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach I Wydział Cywilny (SSA Joanna Naczyńska, SA Aleksandra Korusiewicz, SA Jolanta Polko (spr.), sygn. akt: I ACa 1290/21) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że orzekł o odsetkach za opóźnienie od dnia 8 czerwca 2021 r. do dnia zapłaty, oddalił apelację w pozostałym zakresie oraz zasądził od PKO BP na rzecz naszych Klientów kwotę 8 100 zł tyt. zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
Od chwili doręczenia Sądowi II instancji apelacji do chwili wydania wyroku upłynęło 9 miesięcy. W trakcie postępowania apelacyjnego odbyły się dwie rozprawy. Całe postępowanie od początku do końca trwało jedynie 15 MIESIĘCY!
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego (I C 310/21) wniósł bank PKO BP. Bank zaskarżył wyrok w całości, tj. zarówno w części ustalającej nieważność spornej umowy kredytu denominowanego kursem waluty CHF, pochodzącej z wzorca umownego NORDEA-HABITAT z października 2007 roku, jak również w części zasądzającej od Banku na rzecz naszych Klientów kwoty 135 384,98 PLN i 19 117,85 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 7 czerwca 2021 r. tytułem nienależnie pobranych środków w wykonaniu nieważnej umowy kredytu oraz 11 803 zł kosztów postępowania przed Sądem Okręgowym w Katowicach.
W apelacji PKO BP zarzucił m.in. naruszenie przez Sąd I instancji przepisów ogólnych kodeksu cywilnego. Zdaniem Banku treść wzorca umownego nie była sformułowana w sposób sprzeczny z naturą stosunku prawnego, jakim jest umowa kredytu hipotecznego. Bank starał się wykazać, że Sąd nieprawidłowo uznał, iż w umowie znajdują się niedozwolone klauzule przeliczeniowe, albowiem postanowienia denominacyjne nie były rzekomo sprzeczne z dobrymi obyczajami, ani rażąco nie naruszały interesu naszych Klientów.
Podczas pierwszej rozprawy apelacyjnej pełnomocnik PKO BP podtrzymał treść apelacji oraz poinformował Sąd Apelacyjny, iż na dwa dni przed posiedzeniem nadano do naszych Klientów oświadczenie o skorzystaniu z zarzutu zatrzymania. Podniesienie zarzutu zatrzymania miało na celu zabezpieczenie roszczenia Banku o zwrot kwoty kapitału kredytu w przypadku unieważnienia spornej umowy.
W przypadku umów o kredyt hipoteczny sądy nie mają jednolitej linii orzeczniczej, czy taki zarzut ma zastosowanie do umów kredytu hipotecznego. Zarzut zatrzymania może być bowiem podniesiony przez przeciwnika procesowego w przypadku, gdy mamy do czynienia z umową wzajemną.
Nasza argumentacja opierała się na tym, że umowa kredytu jest oczywiście umową dwustronnie zobowiązującą i odpłatną. Nie jest ona jednak umową wzajemną. Zgodnie z art. 487 § 2 k.c. umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. Świadczenia każdej ze stron muszą być zatem swoim ekwiwalentem, z których jedno świadczenie ma nastąpić w zamian za otrzymanie drugiego.
Na podstawie umowy kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Z powyższego wynika zatem, że kredytobiorca z umowy kredytu w pierwszej kolejności ma oddać to co otrzymał. W umowie kredytu nie występują zatem świadczenia, które są względem siebie ekwiwalentne.
Wskazywaliśmy również, że oświadczenie o zatrzymaniu zostało złożone warunkowo (na wypadek unieważnienia przez Sąd umowy kredytu), co również powoduje jego nieskuteczność. Warunkowy charakter oświadczenia o zatrzymaniu wynika z faktu, że Bank konsekwentnie w toku całego postępowania stał na stanowisku, że umowa zawarta z naszymi Klientami nie posiada wad. Zastrzeżenie warunku do oświadczenia powoduje jego nieważność, z uwagi na sprzeczność z prawem, co wynika z art. 89 k.c. umożliwiającego zastrzeganie warunku tylko w przypadku czynności prawnych, których właściwość na to pozwala. Oświadczenie o zatrzymaniu ma zaś charakter jednostronnej czynności prawnej, której natura nie pozwala na dokonywanie jej warunkowo.
Wskutek zawiadomienia Sądu o nadaniu do naszych Klientów oświadczenia, Sad II instancji ostatecznie odroczył rozprawę. Na kolejnym terminie Kancelaria ponownie ustosunkowała się do kwestii ewentualnego zatrzymania kwot 135 384,98 PLN i 19 117,85 CHF zasądzonych od PKO BP na rzecz kredytobiorców. Wskazaliśmy, że nasi mocodawcy nie otrzymali korespondencji od pełnomocnika banku, wskutek czego nie doszło do skutecznego odebrania przez nich oświadczenia.
Wykazywaliśmy również, że na mocy tzw. tarczy COVID-owej, nie ma zastosowania domniemanie doręczenia przesyłek listownych poleconych.
Bank, jako przedsiębiorca nie jest bowiem uprawniony do korzystania z ww. domniemania na równi z organami administracji skarbowej, sądami, czy prokuraturą. Nawet jeśli przesyłka nie została podjęta w terminie, to dwukrotna awizacja nie ma wpływu na „doręczenie” naszym Klientom oświadczenia nadanego przez Bank.
Ostatecznie Sąd Apelacyjny przyznał rację naszej kancelarii o bezskuteczności podniesionego przez Bank zarzutu, a dokonał zmiany wyroku tylko w zakresie roszczenia odsetkowego, tj. zasądził odsetki za opóźnienie za okres krótszy o jeden dzień. Zdaniem Sądu II instancji apelacja PKO BP co do zasady nie była uzasadniona. W ocenie Sądu kwestionowane przez naszych Klientów postanowienia umowne dotyczą głównych świadczeń stron, bowiem są to postanowienia o charakterze konstytutywnym dla danego typu czynności prawnej, określające essentialia negotii umowy.
W tej sytuacji mamy do czynienia z przekroczeniem tzw. granic swobody umów, związanych z samą istotą, naturą umowy (art. 353[1] k.c.), co nie pozwala na akceptację treści zapisów dotyczących denominacji kredytu do CHF. Zapisy umowy przekraczały granice wyznaczone naturą stosunku obligacyjnego, bowiem przeliczenie złotówek na franki szwajcarskie i odwrotnie następować miało przy przyjęciu kursów wynikających z tabel kursowych Banku, czyli to Bank uzyskał wyłączne prawo do określania kursu CHF dla potrzeb rozliczeń umowy. Nadto, w miejsce niedozwolonych postanowień przeliczeniowych umowa nie mogła zostać wbrew woli konsumentów uzupełniona kursem średnim NBP.
Zapadły wyrok jest prawomocny, stanowi podstawę do wykreślenia zabezpieczenia hipotecznego na kredytowanej nieruchomości. Bank przelał na konto naszych Klientów zasądzone kwoty wraz z odsetkami.
Sprawę prowadzili adw. Jacek Sosnowski i adw. Tomasz Pietrusiak – Kancelaria Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni