Wyrokiem z dnia 20 października 2021 r. Sąd Okręgowy w Katowicach ustalił nieważność umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych „Multiplan” waloryzowany kursem CHF zawartej przez naszych Klientów w 2007 roku. Zasądził także na ich rzecz zwrot kosztów procesu w całości.
Pozew wpłynął do Sądu w marcu 2021 r., zatem postępowanie w Sądzie I instancji trwało 7 miesięcy. Wyrok zapadł po przeprowadzeniu 1 rozprawy.
Nasi Klienci potrzebowali kredytu na wykończenie domu, którego budowę rozpoczęli w 2007 roku.
W uzasadnieniu pozwu podnieśliśmy, że umowa kredytu naszych Klientów zawiera klauzule niedozwolone, co w naszej ocenie winno skutkować nieważnością całej umowy.
Obszernie argumentując stanowisko podnieśliśmy, że postanowienia stosowane przez pozwanego dotyczące zasad ustalania kursów wymiany są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają ich interesy oraz wprowadzają rażącą dysproporcję praw i obowiązków stron, przyznając tylko jednej ze stron uprawnienie do dowolnego ustalania kryteriów wpływających na wysokość świadczeń.
Na naszych Klientów prócz ryzyka kursowego zostało również przerzucone ryzyko całkowicie dowolnego kształtowania kursów wymiany walut przez pozwanego. Ponadto kwestionowane postanowienia umowy nie były z kredytobiorcami indywidualnie uzgadniane oraz nie wyjaśniono im mechanizmu indeksacji, jak i nie poinformowano rzetelnie o ryzyku kursowym.
Pozwany Bank w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu pozwany zarzucił brak interesu prawnego powodów w ustaleniu nieważności umowy. Ponadto wskazał m. in., że postanowienia umowy dotyczące indeksacji kredytu były przedmiotem indywidualnych ustaleń, a klauzula ryzyka walutowego nie jest sprzeczna z wymogami dobrej wiary oraz nie powoduje znaczącej nierównowagi praw i obowiązków stron. Ponadto wszelkie klauzule umowne zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Pozwany akcentował również nieudowodnienie roszczeń powodów zarówno co do zasady jak i wysokości.
Zdaniem Sądu powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie w całości. W ocenie Sądu strona powodowa miała interes prawny w dochodzeniu ustalenia nieważności umowy kredytu, wbrew twierdzeniom pozwanego banku.
Bezsprzecznie strony zawarły umowę kredytu. Bezspornym w sprawie jest także to, że pozwany ma status przedsiębiorcy, a powodowie jako kredytobiorcy mają status konsumenta.
Sąd Okręgowy podkreślił, że umowa kredytu musi określać wysokość udzielonego kredytu, walutę kredytu, warunki, na jakich kredyt został udzielony, zasady jego zwrotu, zasady oprocentowania i jego zmiany oraz terminy spłaty. Zatem w dacie jej zawarcia musi dojść do ustalenia wysokości kredytu, a tym samym wysokości zobowiązania kredytobiorcy – konsumenta, wobec banku, co może być wyrażone w sposób kwotowy albo też poprzez zastosowanie obiektywnie weryfikowalnego mechanizmu waloryzacji, w tym indeksacji walutą obcą, także kursem franka szwajcarskiego.
Zastosowanie walutowych klauzul indeksacyjnych powinno więc opierać się na takim ich zapisaniu, by zmienność kursu waluty obcej została w nich wyznaczona przez element zewnętrzny i możliwie obiektywny w stosunku do obu stron umowy, określany przez instytucje finansowe spełniające kryteria bezstronnego działania w stosunku do banku udzielającego takiego kredytu i kredytobiorcy.
Prawo bankowe dopuszcza możliwość zawierania umów indeksowanych do waluty obcej. Zastosowanie indeksacji walutowej jest dopuszczalne co do zasady. Nie narusza ani zasady nominalizmu z art. 358 (1) k.c., ani zasady swobody umów z art. 353 (1) k.c., o ile pozwala na określenie koniecznych przedmiotowo postanowień umowy kredytowej, określonych w art. 69 ww. ustawy Prawo bankowe.
Sporządzenie umowy zgodnie z powyższymi przepisami wymaga więc zastosowania takiego mechanizmu na etapie określania kursu CHF na potrzeby ustalenia każdej kolejnej raty, który byłby niezależny od arbitralnych decyzji kredytodawcy, w tym posłużenia się kursami innych instytucji finansowych, w szczególności średnim kursem NBP, nawet z określonym w umowie, dopuszczalnym poziomem odstępstwa, tak aby kredytobiorca z góry mógł ustalić poziom, do którego ponosi ryzyko związane ze skorzystaniem z takiego kredytu w konkretnym banku, oferującym znane z góry warunki ustalania wysokości rat kapitałowych, rzutujących automatycznie na wysokość faktycznie spłacanego oprocentowania.
Kredytobiorca musi takie zapisy zaakceptować, mimo że nie jest w stanie z góry przewidzieć kwotowego wymiaru poszczególnych rat. Zdaniem Sądu zastosowana w umowie klauzula waloryzacyjna, wyrażona w postanowieniach zakwestionowanych przez stronę powodową, uzależniająca wysokość raty kredytowej od kursu CHF, została sformułowana w sposób naruszający powyższe przepisy.
Klauzula waloryzacyjna opisana w podważanych przez nas postanowieniach umowy wskazywała na sposób wyliczania rat w taki sposób, że raty te nie są wyliczane od kwoty kredytu, ale wyliczane są jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w bankowej tabeli kursów.
Mając na uwadze to, że raty składały się m. in. z części odsetkowej, stwierdzić należało, że nasi Klienci spłacali odsetki wyliczane nie od kwoty udzielonego kredytu, ale od salda zadłużenia wyrażanego w CHF. Nasi Klienci, choć akceptowali postanowienia umowy, to nie byli nigdy w stanie ustalić z góry poziomu, do którego ponoszą ryzyko związane ze skorzystaniem z takiego kredytu. Z uwagi na sprzeczność ustanowionego w klauzuli waloryzacyjnej sposobu naliczania odsetek z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa (art. 69 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ww. ustawy Prawo bankowe), klauzula taka musi zostać uznana za nieważną. W konsekwencji tego cała umowa kredyt dotknięta jest nieważnością. W myśl art. 58 k.c. czynność prawna, która jest sprzeczna z ustawą (bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa) jest nieważna.
Sprawę prowadzą adwokat Jacek Sosnowski oraz adwokat Bartłomiej Górczyński, Kancelaria adwokat Jacek Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni