Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt XXVIII C 4053/21 Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny ustalił nieważność umowy na cele mieszkaniowe indeksowanej do waluty CHF, zawartej pomiędzy naszymi Klientami, a Santander Bank Polska z siedzibą w Warszawie i zasądził od Banku na rzecz naszych Klientów kwotę 192.807,20 zł i 104.262,30 CHF wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 8 lutego 2022 r. Ponadto Sąd nie uwzględnił podniesionego przez Pozwanego zarzutu potrącenia. Dodatkowo Sąd zasądził na rzecz Klientów zwrot kosztów procesu.
Pozew w niniejszej sprawie został złożony we wrześniu 2019 roku. Z uwagi na okoliczność, iż w międzyczasie, w skutek dokonanych przez Kredytobiorców spłat rat kredytowo – odsetkowych, zmianie uległa struktura roszczeń wobec Banku, koniecznym było dokonanie modyfikacji powództwa. Wskazać należy, iż powództwo główne o ustalenie oraz zapłatę w oparciu o teorię dwóch kondykcji zostało uwzględnione w całości.
Postanowieniem z dnia 27 stycznia 2022 r. Sąd Okręgowy udzielił zabezpieczenia roszczenia niepieniężnego o ustalenie nieważności umowy kredytu EKSTRALOKUM indeksowanego do CHF poprzez unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania postępowania w ten sposób, że wstrzymał obowiązek dokonywania przez Kredytobiorców spłat rat kredytu wynikających z umowy kredytu od dnia lutego 2022 do dnia uprawomocnienia się wyroku w niniejszej sprawie.
Sąd Okręgowy wskazał, że po usunięciu postanowień abuzywnych umowa nie może być kontynuowana, z tego względu, że doszłoby do powstania umowy niefunkcjonującej na rynku tzw. złotówek na Liborze i dlatego brak pouczenia o ryzyku kursowym, już nawet samo stwierdzenie odesłania do tabeli kursowej banku, a więc umożliwienie bankowi dowolnego kształtowania spredów walutowych, stanowi postawę stwierdzenia abuzywności tych postanowień, a w konsekwencji do upadku umowy.
Konsekwencją zaś upadku umowy było zasądzenie wszystkich spełnionych świadczeń, natomiast clou tej sprawy w zasadnie sprowadzało się do tego czy można zastosować zarzut zatrzymania, czy można zastosować zarzut potrącenia, czy byłyby one skuteczne w tej sprawie.
Jeśli chodzi o zarzut zatrzymania, Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego ten zarzut nie powinien być uwzględniany z kilku względów. Stricte dogmatyczne kwestie czy umowa jest wzajemna czy też nie są kwestiami dyskusyjnymi, jednak zdaniem Sądu nawet przy przyjęciu, że umowa jest wzajemna, to nie ten rodzaj zabezpieczenia powinien być stosowany w ramach stosunków konsumenckich, a w szczególności tam, gdzie można skorzystać z zarzutu potrącenia. Dlaczego zarzutu zatrzymania nie powinno się stosować w relacjach konsumenckich.
Przede wszystkim dlatego że może to doprowadzić do sytuacji, w której Kredytobiorcy dochodzący swoich uprawnień wywodzonych z nieuczciwego charakteru postanowień, musieliby najpierw zgromadzić kwotę kredyty, po to żeby uzyskać na przykład jej równowartość, natomiast przeliczając świadczenia spełnione przez Kredytobiorców mamy już kwotę kredytu, a więc żeby tę kwotę uzyskać (spełnionych świadczeń) w zasadzie Kredytobiorcy musieliby ponownie zgromadzić równowartość kwoty kredytu, po to żeby komornik na etapie egzekucji przekazał ją bankowi i dopiero z tej kwoty mógł egzekwować środki należne Kredytobiorcom.
Zdaniem Sądu taka wykładnia art. 496 k.c. jest absurdalna, w sytuacji, w której obie strony dysponują świadczeniami pieniężnymi. Tego rodzaju działania były by celowe w sytuacji, w której jedno ze świadczeń stron miałoby charakter niepieniężny, wtedy ta instytucja uzyskuje pełną rację bytu, natomiast nie w przypadku umowy kredytu.
Sąd podkreślił, że do realizacji niewątpliwych uprawnień banku z tytułu zwrotu wypłaconego kredytu powinna służyć instytucja potrącenia i w tej sprawie ona mogłaby mieć prawo bytu, gdyby została zastosowana prawidłowo. Zdaniem Sądu w obecnym stanie prawnym nie ma przeszkód do tego aby zastosować potrącenie w odniesieniu do kwoty wyrażonej we frankach szwajcarskich (Klienci Kancelarii większą część świadczenia spełniali w CHF), głosy wyrażane w doktrynie nakazują przyjąć, że wobec wymienialności waluty nic nie stoi na przeszkodzie żeby wierzytelności wyrażone w walutach obcych dawały się potrącać z wierzytelnościami wyrażonymi w PLN. Natomiast w tej konkretnej sprawie, mimo złożenia zarzutu potrącenia, Sąd I instancji go nie uwzględnił, ponieważ istotne są przesłanki które wynikają wprost z kodeksowej konstrukcji potrącenia.
Sąd wyraźnie wskazał, że potrąceniu mogą ulec jedynie wierzytelności wymagalne, tymczasem w dacie złożenia oświadczenia pozwanego Banku o potrąceniu, w ogóle żadna z wierzytelności nie była wymagalna, ani wierzytelność Kredytobiorców, ani wierzytelność Banku. Mamy tutaj do czynienia z klasycznymi świadczeniami bezterminowymi a zgodnie z art. 455 k.c. tego rodzaju wierzytelności stają się wymagalne dopiero po wezwaniu do zapłaty.
W przypadku Kredytobiorców takie wezwanie do zapłaty stanowiła modyfikacja powództwa doręczona w dniu 7 lutego 2022 r., roszczenia Klientów kancelarii stało się wymagalne dopiero z tą datą, dopiero od następnego dnia bank pozostawał w zwłoce i dopiero od następnego dnia Sąd zasądził odsetki.
Tymczasem oświadczeni o potrąceniu zostało złożone jeszcze na etapie, kiedy Kredytobiorcy nie wzywali do spełnienia świadczenia, bo w dacie składania pozwu nie zapłacili jeszcze całości kredytu i dlatego domagali się jedynie stwierdzenia nieważności umowy. Mając na uwadze, że roszczenie Kredytobiorców stało się wymagalne po rozszerzeniu powództwa, wszelkie oświadczenia o potrąceniu złożone wcześniej, muszą być bezskuteczne. Abstrahując od tego, że bank również w dacie składania oświadczenia o potrąceniu nie wezwał Kredytobiorców do spełnienia świadczenia.
W konsekwencji sąd stwierdził, że umowa jest nieważna i zasądził wszystkie spełnione kwoty przez Klientów kancelarii stosując teorię dwóch kondykcji.
Sprawę prowadzili adw. Jacek Sosnowski. i adw. Katarzyna Wójcik – Kancelaria adwokacka Adwokat Jacek Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni