Wyrokiem z dnia 20 marca 2023 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach, w osobie SSA L. Morys-Magiera w sprawie o sygn. akt: I ACa 622/21 oddalił apelację Santander Bank Polska S.A. od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 29 stycznia 2021 r. wydanego w sprawie II C 529/20, w którym Sąd I instancji zasądził od Banku na rzecz Klientów Kancelarii kwotę ponad 170 tys. zł wraz z odsetkami. W obu postępowaniach z uwagi na wygraną Kredytobiorców, Sąd obciążył pozwany bank w całości kosztami procesu.
Postępowanie w I instancji zostało zainicjowane pozwem w czerwcu 2020 r. i z uwagi na całkowitą spłatę kredytu i chęć rozliczenia się z bankiem wyłącznie z wpłaconej na rzecz banku nadwyżki nad udostępnionym kapitałem kredytu, Powodowie domagali się zapłaty różnicy pomiędzy dokonanymi wpłatami, a kapitałem kredytu, zgodnie z teorią salda.
Sąd zasądził na rzecz Klientów Kancelarii wszystkie żądane kwoty, w następstwie przesłankowego ustalenia nieważności umowy kredytu hipotecznego indeksowanego do waluty CHF. Jako podstawę nieważności wskazano występowanie w umowie niedozwolonych klauzul przeliczeniowych, które pozwalały bankowi na jednostronne decydowanie o wysokości kursu CHF mającego zastosowanie do wyliczenia zobowiązania konsumentów, a w konsekwencji także o wysokości całego zobowiązania kredytowego.
Od powyższego korzystnego dla Klientów Kancelarii wyroku, pozwany Bank wniósł apelację, domagając się zmiany wyroku poprzez oddalenie roszczenia w całości. Co więcej bank domagał się potrącenia żądanej przez Powodów kwoty z kwotą udostępnionego przez bank kapitału kredytu, bez zważania na fakt, że Powodowie domagali się zwrotu wyłącznie nadwyżki nad kapitałem, zgodnie z teorią salda, a nie teorią dwóch kondykcji. Podniesiony przez bank zarzut potrącenia z oczywistych więc przyczyn nie spotkał się z uznaniem Sądu Apelacyjnego.
Następnie bank podniósł zarzut zatrzymania, który miałby ograniczyć możliwość domagania się przez Powodów zwrotu nadpłaty do czasu zaoferowania zwrotu otrzymanego od banku kapitału, co także z uwagi na oparcie pozwu o teorię salda nie mogło zostać uwzględnione w rozstrzygnięciu końcowym.
Dodatkowo ani oświadczenie o potrąceniu, ani też oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania nie zostały skutecznie doręczone Powodom, a jedynie ich pełnomocnikowi.
W dalszej kolejności bank domagał się zasądzenia od Klientów Kancelarii wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu, a w celu wyliczenia jego wysokości zawnioskował o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Powyższa opinia została nawet sporządzona, jednakże ostatecznie Sąd II instancji nie przychylił się do żądania banku i nie zasądził od Powodów na rzecz banku żadnego wynagrodzenia za korzystanie z kapitału.
W sprawie na skutek wniosków złożonych przez Kancelarię swoje stanowiska przedstawili także Rzecznik Finansowy oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów – oba stanowiska oczywiści pozostawały zbieżne z żądaniami pozwu i umacniały pozycję Klientów w niniejszym procesie.
Zarówno Rzecznik Finansowy, jak i Prezes UOKiK wskazali jednoznacznie, że w przypadku nieważności umowy kredytu, żądanie przez bank „wynagrodzenia za korzystanie z kapitału”, jak również odsetek za opóźnienie liczonych od dnia następnego po dniu przekazania kwoty kredytu lub nieruchomości na zasadzie surogacji, jest nie tylko sprzeczne z celami Dyrektywy 93/13/EWG i udzielonej konsumentowi na jej podstawie ochronie, ale również nie znajduje oparcia w przepisach prawa krajowego, w szczególności art. 410 w zw. z art. 405 i 406 k.c.
Skutkiem uwzględnienia takiego żądania byłoby wytworzenie sytuacji prawnej i ekonomicznej, w której przedsiębiorca stosujący niedozwolone postanowienia umowne nie tylko nie odniósłby negatywnych skutków związanych z ich stosowaniem, ale uzyskałby nawet większą korzyść niż z wykonania umowy zawierającej postanowienia niedozwolone.
Sąd Apelacyjny rozpoznający apelację banku nie przychylił się do żądnego z podniesionych przez bank zarzutów ani wniosków, w konsekwencji czego apelacja została oddalona, a bank obciążony wszystkimi kosztami procesu. Nieskuteczne okazały się zarówno zarzuty naruszenia przez Sąd I instancji przepisów prawa procesowego, jak i materialnego. Sąd Odwoławczy podzielił także oceny prawne sądu pierwszej instancji. Zastrzeżone w umowie kredytu indeksowanego do waluty obcej klauzule, kształtujące mechanizm waloryzacji, jako określające główne świadczenie kredytobiorców, podlegały badaniu pod względem abuzywności jako niesformułowane jasno i rzetelnie, zrozumiale dla konsumenta.
Konsekwencją stwierdzenia niedozwolonej klauzuli umownej, spełniającej wymagania art. 385(1) § 1 k.c. jest działająca ex lege sankcja bezskuteczności niedozwolonego postanowienia, przy czym art. 385(1) § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co więcej nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innymi mechanizmami przeliczeniowymi opartymi na przepisach kodeksu cywilnego. Sąd Apelacyjny przyjął za sądem pierwszej instancji, że nie jest możliwe utrzymanie umowy w mocy i jej dalsze wykonywanie, przy wyeliminowaniu spornych postanowień umownych.
W kwestii zaś roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału, to Sąd Apelacyjny wskazał, że nie było podstaw do czynienia rozważań w tym zakresie, ponieważ Pozwany nie przedstawił skutecznie takiego roszczenia do rozpoznania.
Powyższy wyrok jest prawomocny, a bank dokonał zwrotu na rzecz Klientów Kancelarii wszystkich zasądzonych kwot wraz z odsetkami.
Sprawę prowadzili adw. Jacek Sosnowski, adw. Dominika Peżyńska i adw. Tomasz Pietrusiak – Kancelaria Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni