Dnia 19.05.2023r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku I Wydział Cywilny w osobie Sędziów Grażyny Wołosowicz, Magdaleny Pankowiec oraz Beaty Gnatowskiej w sprawie rozpoznawanej pod sygn. akt I ACa 971/22 utrzymał w mocy wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku, na mocy którego ustalono, że umowa kredytu zawarta pomiędzy naszym Klientem a Bankiem PKO BP S.A. jest nieważna, zasądzono na rzecz naszego Klienta kwoty 129 315,84 zł oraz 15 285,12 CHF jak również obciążył bank całością kosztów procesu.
Sąd Apelacyjny podzielił wydając wyrok ustalenia i ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy, przyjmując je za własne.
Sąd przede wszystkim podzielił wyrażane jednolicie w orzecznictwie stanowisko o posiadaniu przez kredytobiorcę interesu prawnego w ustaleniu nieważności umowy kredytu zawartej z bankiem. Jak bowiem podkreślił Sąd pomiędzy stronami postępowania istnieje spór o istnienie stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu, która nie została jeszcze wykonana w całości, a na skutek ewentualnego jej wypowiedzenia przez pozwanego całe zobowiązane zostanie postawione w stan wymagalności. Ponadto, z przedmiotowej umowy obok obowiązku spłaty rat wypływają dla kredytobiorcy także dalsze obowiązki m.in. w zakresie hipotecznego zabezpieczenia wierzytelności pozwanego na nieruchomości powodów.
Sąd podzielił również ustalenie, że udzielony naszemu klientowi kredyt był w istocie kredytem złotowym, jedynie denominowanym do waluty obcej. Za powyższym stanowiskiem przemawia w ocenie Sądu fakt, iż kredyt nie był ani wypłacony, ani spłacany w walucie obcej – wszelkie rozliczenia kredytowe stron następowały w złotych polskich po dokonaniu przeliczeń według kursów ustalanych jednostronnie przez bank.
Sąd uznał również, że kwestionowane postanowienia umowy nie były indywidualnie uzgodnione przez strony, gdyż zostały przejęte bezpośrednio z wzorca banku bez przeprowadzenia jakichkolwiek negocjacji w tym zakresie.
Oceniając samą treść kwestionowanych postanowień Sąd uznał, że pozwany bank, korzystając z przewagi kontraktowej oraz braku fachowej wiedzy po stronie kredytobiorcy, w sposób arbitralny i blankietowy zakreślił istotne postanowienia umowne mogące w sposób znaczący wpływać na wysokość zobowiązań stron z tytułu umowy kredytu.
Sąd podkreślił przy tym, że to w umowie winny się znaleźć konkretne mechanizmy pozwalające konsumentowi zrozumieć transparentny i dający się obliczyć matematycznie sposób ustalania kursów przez bank. Stwierdzona przez Sąd nierównowaga w postanowieniach dotyczących jednostronnego ustalania kursu wymiany waluty przez bank została oceniona jako mająca charakter rażący. Sąd podkreślił przy tym, ze w niniejszej sprawie nie dochodziło do realnych transakcji walutowych związanych z udzieleniem kredytu.
W konsekwencji Sąd uznał, że zastosowanie dwóch różnych kursów, z których jeden jest wyższy (kurs sprzedaży, według którego ustalana jest wysokość rat spłaty), prowadzi do sytuacji, w której kredyt wypłacony w walucie polskiej, według kursu niższego (kursu kupna), przy spłacie staje się już kredytem w kwocie wyższej (bez uwzględnienia wahań kursowych samej waluty).
Sąd pokreślił przy tym, że przy analizowaniu postanowień umowy pod kątem naruszenia słusznych interesów drugiej strony nie jest istotnym, jak przedsiębiorca z danego postanowienia ostatecznie skorzystał.
Jednocześnie Sąd ocenił, że bank nie wypełnił należycie ciążącego na nim obowiązku informacyjnego w zakresie przeliczania wysokości zobowiązań z zastosowaniem dwóch rodzajów kursów waluty. Umowa w tym zakresie odsyłała jedynie do „Tabeli kursów”, która została zdefiniowana jako tabela kursów PKO BP SA obowiązująca w chwili dokonywania przez Bank określonych w umowie przeliczeń kursowych. Bank nie unaocznił konsumentowi, że zmiana kursu CHF spowoduje nie tylko zmianę wysokości raty, ale też wysokości globalnej kwoty zadłużenia.
Oceniając skutki stwierdzonych naruszeń przepisów przez kwestionowane postanowienia umowy Sąd przede wszystkim podkreślił, że w świetle aktualnych poglądów TSUE stanowią one postanowienia określające główne świadczenia stron umowy kredytu denominowanego. Jednocześnie orzecznictwo TSUE wyklucza możliwość zastąpienia wadliwych postanowień normami o charakterze ogólnym, a tym samym nie pozwala, w ocenie Sądu, na sięgnięcie do domniemanej woli stron lub utrwalonych zwyczajów (art. 65 k.c. i art. 56 k.c.), które w odniesieniu do innych stosunków prawnych pozwalałyby na ustalenie wartości świadczenia określonego w walucie obcej np. przez odniesienie się do tej waluty według kursu średniego ogłaszanego przez NBP.
W konsekwencji w ocenie Sądu taka sytuacja skutkować winna uznaniem umowy łączącej naszego Klienta z pozwanym bankiem za nieważną w całości na skutek wyeliminowania abuzywnych i bezskutecznych postanowień normujących sposób dokonywania indeksacji, co w konsekwencji prowadzi do braku w umowie mechanizmu, w oparciu o który można byłoby ustalić wysokość świadczeń wzajemnych stron.
Sprawę prowadzili adw. Jacek Sosnowski i r.pr. Małgorzata Wilczek – Kancelaria adwokacka Adwokat Jacek Sosnowski Adwokaci i Radcowie Prawni.